Thematische categorie van het idee:: Voertuigtechnologie en ontwerp Duurzaam Beleving Gedragsverandering
Transport systeem:: Trein
Wat is het doel van het idee?: Tevredenheid van OV gebruikers verbeteren
Aangemaakt: 7 jaar geleden
Aangemaakt door: Sabine Jacobs

Al bijna 15 jaar zijn de meningen van veel treinreizigers verdeeld over in welke mate geluid toegestaan moet zijn tijdens het reizen. De een maakt graag een praatje terwijl de ander liever in stilte een boek leest. Het is een feit dat mensen die gebruik willen maken van de stiltecoupé in de minderheid zijn en er zich vaak ergernissen voordoen wat betreft fatsoensnormen en respect omtrent deze stille zones. Een vaak gehoorde oplossing is het volledig afschaffen van de stiltecoupé, echter zijn er groepen voor wie de stiltecoupé als een soort reddingsboei functioneert. Zij het voor (huis)werk, een boek lezen, of zonder overprikkeld te worden de treinreis doorkomen. Afschaffing zou voor veel mensen geen oplossing zijn, waardoor we op een andere manier naar het probleem in kwestie moeten kijken. In plaats van de stille zones helemaal uit het OV te halen, stel ik voor om een goed uitgedachte stiltecoupé te ontwerpen met de belangen van beide partijen in gedachten zodat er minder stress en onbegrip wordt ervaren. Hoewel dit idee misschien wat aan de lange kant is, heb ik geprobeerd het zo goed mogelijk uit te denken zodat alle facetten van het probleem aan bod komen. Ik hoop met Silence is Blue een concrete oplossing te kunnen bieden voor een heikel punt binnen het OV.

Silence is Blue introduceert de alleenstaande stiltecoupé: duidelijk te herkennen van een afstand met één controleerbare regel. Het concept bestaat uit twee onderdelen welke in combinatie met elkaar het succes van Silence is Blue zullen vormen.

1. ONTWERP
De huidige stiltecoupés functioneren niet juist mede doordat het vaak niet duidelijk is dat men in een stille zone is gaan zitten. Het verschilt per trein op welke manier deze zone staat aangegeven, maar veelal komt het erop neer dat er (in vergelijking met de totale coupégrootte) enkel een paar kleine stickers op de ramen zijn geplakt. In 2016 heeft de NS een experiment uitgevoerd waarbij er in enkele treinen het pictogram van de stiltecoupé op stoelen is geborduurd in een poging deze beter aan te duiden. Helaas heeft dit geen positieve resultaten teweeg gebracht en is het experiment gestaakt.

Het Silence is Blue ontwerp onderscheidt zich van eerdere initiatieven doordat het een alleenstaand rijtuig betreft. Dit rijtuig heeft aan beide kanten een koppeling zitten voor snelle en gemakkelijke aaneenschakeling met andere wagens. Hierdoor kan een Silence is Blue coupé zich op meerdere plaatsen in een treinstel bevinden. De focus van het ontwerp ligt op plaatsing tussen twee wagens, dit i.v.m. de stuurstanden aan beide uiteinden van een treinstel. Indien gewenst kan een rijtuig natuurlijk ook aan de achterkant van een trein worden gekoppeld. De eventuele uitvoerder van Silence is Blue kan beslissen of het rijtuig aan beiden kanten ook deuren naar andere wagens krijgt voor de doorstroming van reizigers.

De buitenkant van de coupé is een van de belangrijkste elementen van het Silence is Blue concept aangezien het uiterlijk het punt van herkenning zal vormen. In plaats van de karakteristieke gele, witte, en blauwe kleuren die de NS vanaf 2000 in alle typen treinen heeft doorgevoerd, is een Silence is Blue rijtuig zoals de naam al doet vermoeden volledig blauw. Dit zou hetzelfde blauw zijn als de NS momenteel gebruikt i.v.m. ontwerp- en productiekosten. Doordat onder dit concept slechts één alleenstaand rijtuig volledig blauw zou zijn, valt dit rijtuig vanaf een afstand snel te herkennen voor zowel mensen die in stilte willen reizen als mensen die graag in een praatcoupé zitten. Bovenop het blauwe exterieur kunnen dan in een witte (of anderzijds gewenste) kleur grote pictogrammen van de stille zone worden toegevoegd, evenals op meerdere plaatsen de teksten ‘’STILTECOUPE’’ en ‘’SILENCE’’, bijvoorbeeld boven de deuren en ramen.

Het interieur van het rijtuig zou niet veel anders zijn in vergelijking met een standaard rijtuig. De grootste verschillen zijn als volgt:
1. Kleine balkonnetjes met hoogstens één of twee stoelen i.v.m. het hinderen van grote groepen mensen en kinderwagens. Hierdoor kunnen reizigers wel gemakkelijk in- en uitstappen, maar wordt het grote vriendengroepen en reizigers met (kleine) kinderen bemoeilijkt in een stilterijtuig plaats te nemen.
2. Enkel tweezits stoelen, geen vierzits stoelen en loungebanken. Dit om het uitnodigen tot praten tegen te gaan.
3. Eventueel is het mogelijk het gestaakte experiment van pictogrammen op de stoelen weer door te voeren.
4. Stickers of pamfletten met wat wel en niet onder overlast valt op verschillende plaatsen in de coupé, net zoals die nu gebruikt worden om andere regels aan te duiden in normale rijtuigen.
Een andere toevoeging is een meldknop langs iedere stoel. Dit idee wordt verder uitgewerkt in het tweede onderdeel ‘’Regelgeving’’.

Om echter ook binnen in de trein duidelijk aan te geven wanneer men zich in een stiltecoupé begeeft, stel ik voor een ander kleurschema te implementeren, eventueel in combinatie met treinkunst. Voornamelijk de stoelen zullen veel oppervlak in beslag nemen waardoor deze uitermate geschikt zijn om via kleur de treinreiziger te signaleren in wat voor coupé men zich bevindt.

2. REGELGEVING
Eén van de redenen dat stiltecoupés op dit moment niet stil zijn, is omdat er geen sancties gelden voor regelovertreders. Het is per slot van rekening een stuk aantrekkelijker om een regel te negeren wanneer men weet dat er geen consequenties zullen volgen. Silence is Blue wil d.m.v. een controleerbare regel zoden aan de dijk zetten. Het idee hierachter is om één regel aan te houden, namelijk het normale stil zijn in de stiltecoupé, met een manier om deze te handhaven. Hier komt de meldknop uit het vorige onderdeel naar voren.

Een dergelijke meldknop zou langs iedere stoel geplaatst worden en dus ongeveer hetzelfde werken als in een bus, alleen gaat er geen lampje branden maar wordt de conducteur ingelicht dat er overlast is. Er gelden echter wel voorwaarden om gebruik te mogen maken van deze knop zodat er geen misbruik van kan worden gemaakt. Net zoals bij misbruik van de noodrem kunnen hier sancties op volgen. Deze zijn nog nader overeen te komen, maar een idee is een (kleine) geldsom, dit om ook de tolerantie aan de kant van de stiltereiziger controleerbaarder te maken. Een meldknop langs iedere stoel betekent dat er melding van overlast kan worden gedaan zonder dat de veroorzaker weet welke persoon dit deed en er geen agressieve conflicten kunnen ontstaan. Wanneer de knop wordt ingedrukt krijgt de conducteur een melding, die vervolgens zo snel mogelijk een medewerker kan inschakelen om langs te gaan en het probleem te verhelpen. Hierdoor kan de conducteur zich concentreren op het besturen van de trein en hoeven stiltereizigers niet volledig in hun eentje te proberen de regel te handhaven. Afhankelijk van het inzetbare personeel (dit verschilt tenslotte per trein) kan er ook voor worden gekozen om een medewerker op het volgende station waar de trein stopt in te laten stappen. Dit zodat er geen personeel ingezet moet worden waar dat niet mogelijk is en er geen oponthoud zal zijn.

Persoonlijk vind ik dat gangbare leefgeluiden zoals typen op een laptop, fatsoenlijke eetgeluiden, normale lichaamsgeluiden zoals een keer hoesten of snuiven, iets per ongeluk laten vallen, of anderzijds kleine geluiden waar de veroorzaker zich misschien niet van bewust is, niet onder overlast vallen. In zo’n geval dient er geaccepteerd te worden dat mensen nu eenmaal geluid produceren en niet altijd kwaad in de zin hebben. Gebruik van de meldknop hiervoor zou als misbruik worden gezien.

De overlast die ik zelf wel groot genoeg acht om de knop te gebruiken is:
- (telefoon)gesprekken op normaal of luid volume
- aanhoudende piepjes of ringtones van een (mobiel) apparaat
- schreeuwende of rennende kinderen die ook na aansporing van hun begeleider niet stil willen zijn/zitten
- hoorbare muziek met of zonder koptelefoon of oortjes

Te allen tijde dient er eerst netjes gevraagd te worden of men zich ervan bewust is dat ze in een stiltecoupé zitten en of ze het desbetreffende geluid willen staken. Als hier geen gehoor aan wordt gegeven, of het blijkt dat er duidelijk met opzet een geluid wordt gemaakt dat niet onder overlast zou vallen, kan de meldknop worden gebruikt om een NS-medewerker erbij te halen en zo het probleem op te lossen.

Het is en blijft een feit dat er reizigers zijn die gebruik willen maken van de stiltecoupé. Of het nu werkers, mensen die graag in stilte een boek willen lezen, studenten, mensen met een (zintuigelijke) stoornis, of ouderen betreft: de stiltecoupé is noodzakelijk. Echter moet er iets veranderen aan de herkenbaarheid en handhaving van deze stille zones, want als de stiltecoupé eenmaal goed functioneert is dat voor alle partijen wel zo prettig.